superius excluserim immediatum contactum omnem, & positive probaverim, ipsum,
quem ii ubique volunt, haberi nusquam.
129. De nominibus quidem non esset, cur solicitudinem haberem ullam; sed ut & in
iisdem aliquid præjudicio cuidam, quod ex communi loquendi usu provenit, illud
notandum duco, Mechanicam non utique ad solam impulsionem immediatam fuisse
restrictam unquam ab iis, qui de ipsa tractarunt, sed ad liberos inprimis adhibitam
contemplandos motus, qui independenter ab omni impulsione habeantur. Quæ
Archimedes de æquilibrio tradidit, quæ Galilæus de li-
[59]
-bero gravium descensu, ac
de projectis, quæ de centralibus in circulo viribus, & oscillationis centro Hugenius, quæ
Newtonus generaliter de motibus in trajectoriis quibuscunque, utique ad Mechanicam
pertinent, & Wolfiana & Euleriana, & aliorum Scriptorum Mechanica passim utique
ejusmodi vires, & motus inde ortos contemplatur, qui fiant impulsione vel exclusa
penitus, vel saltem mente seclusa. Ubicunque vires agant, quæ motum materiæ gignant,
vel immutent, & leges expendantur, secundum quas velocitas oriatur, mutetur motus, ac
motus ipse determinetur; id omne inprimis ad Mechanicam pertinet in admodum propria
significatione acceptam. Quamobrem ii maxime ea ipsa propria vocum significatione
abutuntur, qui impulsionem unicam ad Mechanismum pertinere arbitrantur, ad quem
hæc virium genera pertinent multo magis, quæ idcirco appellari jure possunt vires
Mechanicæ
, & quidquid per illas fit, jure affirmari potest fieri per
Mechanismum
, nec
vero incognitum, & occultum, sed uti supra demonstravimus, admodum patentem, &
manifestum.
130. Eodem etiam pacto in omnino propria significatione usurpare licebit vocem
contactus
; licet intervallum semper remaneat aliquod; quanquam ego ad æquivocationes
evitandas soleo distinguere inter contactum
Mathematicum,
in quo distantia sit prorsus
nulla, & contactum
Physicum
, in quo distantia sensus effugit omnes, & vis repulsiva
satis magna ulteriorem accessum per nostras vires inducendum impedit. Voces ab
hominibus institutæ sunt ad significandas res corporeas, & corporum proprietates, prout
nostris sensibus subsunt, iis, quæ continentur infra ipsos, nihil omnino curatis. Sic
planum, sic læve proprie dicitur id, in quo nihil, quod sensu percipi possit, sinuetur,
nihil promineat; quanquam in communi etiam sententia nihil sit in Natura mathematice
planum, vel læve. Eodem pacto & nomen contactus ab hominibus institutum est, ad
exprimendum physicum ilium contactum tantummodo, sine ulla cura
contactus
mathematici
, de quo nostri sensus sententiam ferre non possunt. Atque hoc quidem
pacto si adhibeantur voces in propria significatione illa, quæ ipsarum institutioni
respondeat; ne a vocibus quidem ipsis huic Theoriæ virium invidiam creare poterunt ii,
quibus ipsa non placet.
131. Atque hæc de iis, quæ contra ipsam virium legem a me propositam vel objecta sunt
hactenus, vel objici possent, sint satis, ne res in infinitum excrescat. Nunc ad illa
transibimus, quæ contra constitutionem elementorum materiæ inde deductam se menti
offerunt, in quibus itidem, quæ maxime notatu digna sunt, persequar.
132. Inprimis quod pertinet ad hanc constitutionem elementorum materiæ, sunt sane
multi, qui nullo pacto in animum sibi possint inducere, ut admittant puncta prorsus indi-
[60]
-visibilia, & inextensa, quod nullam se dicant habere posse eorum ideam. At id
hominum genus præjudiciis quibusdam tribuit multo plus æquo. Ideas omnes, saltem
eas, quæ ad materiam pertinent, per sensus hausimus. Porro sensus nostri nunquam
potuerunt percipere singula elementa, quæ nimirum vires exerunt nimis tenues ad
Vires hujus
Theoriæ pertinere
ad verum, nec
occultum
mechanismum.
Discrimen inter
contactum
mathematicum, &
physicum: hunc
dici proprie
contactum.
Transitus ab
objectionibus
contra Theoriam
virium ad
objectiones contra
puncta.
Objectio ab idea
puncti inextensi,
qua caremus:
responsio: unde
idea extensionis
sit orta.
