in ordine ad tempus, momenta, quæ partibus carent singula, ac omni illa quidem
extensione, hæc duratione, utraque divisibilitate destituuntur.
6. Porro punctum materiæ prorsus indivisibile, & inextensum, alteri puncto materiæ
contiguum esse non potest: si nullam habent distantiam; prorsus coeunt: si non coeunt
penitus; distantiam aliquam habent. Neque enim, cum nullum habeant partium genus,
possunt ex parte coire tantummodo, & ex parte altera se contingere, ex altera mutuo
aversari. Præjudicium est quoddam ab infantia, & ideis ortum per sensus acquisitis, a
debita reflexione destitutis, qui nimirum nobis massas semper ex partibus a se invicem
distantibus compositas exhibuerunt, cum videmur nobis puncta etiam invisibilia, &
inextensa posse punctis adjungere ita, ut se contingant, & oblongam quandam seriem
constituant. Globulos re ipsa nobis confingimus, nec abstrahimus animum ab extensione
illa, & partibus, quas voce, & ore secludimus.
7. Porro ubi bina materiæ puncta a se invicem distant, semper aliud materiæ punctum
potest collocari in directum ultra utrumque ad eandem distantiam, & alterum ultra hoc,
& ita porro, ut patet, sine ullo fine. Potest itidem inter utrumque collocari in medio aliud
punctum, quod neutrum continget: si enim alterum contigeret, utrumque contingeret,
adeoque cum utroque congrueret, & illa etiam congruerent, non distarent, contra
hypothesim. Dividi igitur poterit illud intervallum in partes duas, ac eodem argumento
illa itidem duo in alias quatuor, & ita porro sine ullo fine. Quamobrem, utcunque ingens
fuerit binorum punctorum intervallum, semper
[266]
aliud haberi poterit majus,
utcunque id fuerit parvum, semper aliud haberi poterit minus, sine ullo limite, & fine.
8. Hinc ultra, & inter bina loci puncta realia quæcunque alia loci puncta realia possibilia
sunt, quæ ab iis recedant, vel ad ipsa accedant sine ullo limite determinato, &
divisibilitas realis intervalli inter duo puncta in infinitum est, ut ita dicam,
interseribilitas punctorum realium sine ullo fine. Quotiescunque illa puncta loci realia
interposita fuerint, interpositis punctis materiæ realibus, finitus erit eorum numerus,
finitus intervallorum numerus illo priore interceptorum, & ipsi simul æqualium: at
numerus ejusmodi partium possibilium finem habebit nullum. Illorum singulorum
magnitudo certa erit, ac finita: horum magnitudo minuetur ultra quoscunque limites,
sine ullo determinato hiatu, qui adjectis novis intermediis punctis imminui adhuc non
possit; licet nec possit actuali divisione, sive interpositione exhauriri.
9. Hinc vero dum concipimus possibilia hæc loci puncta, spatii infinitatem, &
continuitatem habemus, cum divisibilitate in infinitum. In existentibus limes est semper
certus, certus punctorum numerus, certus intervallorum: in possibilibus nullus est finis.
Possibilium abstracta cognitio, excludens limitem a possibili augmento intervalli, &
diminutione, ac hiatu, infinitatem lineæ imaginaræ, & continuitatem constituit, quæ
partes actu existentes non habet, sed tantummodo possibiles. Cumque ea possibilitas &
æterna sit, & necessaria, ab æterno enim, & necessario verum fuit, posse illa puncta cum
illis modis existere; spatium hujusmodi imaginarium continuum, infinitum, simul etiam
æternum fuit, & necessarium, sed non est aliquid existens, sed aliquid tantummodo
potens existere, & a nobis indefinite conceptum: immobilitas autem ipsius spatii a
singulorum punctorum immobilitate orietur.
10. Atque hæc omnia, quæ hucusque de loci punctis sunt dicta, ad temporis momenta
eodem modo admodum facile transferuntur, inter quæ ingens quædam habetur analogia.
Nam & punctum a puncto, & momentum a momento quo vis determinato certam
Contiguitas
punctorum spatii
impossibilis.
Posse binis
punctis addi alia
in directum ad
distantias
æquales, interseri
alia in infinitum.
Existentia puncta
spatii semper fore
finita numero, &
in finitis
distantiis: in
possibilibus
nullum finem.
Quomodo inde
spatium infinitum,
continuum,
necessarium
æternum,
immobile per
cognitionem
præcisivam.
In momentis
eadem, quæ in
punctis: post
primum nullum
secundum, aut
ultimum: sed in
tempore unica
dimensio, in
spatio triplex.
