avellerentur particulæ affusæ ipsius particulis ad distantias aliquanto majores, &
affunderentur particulis prioris substantiæ, donec in utravis substantia haberetur æqualis
saturitas, si ejus partes inter se conferantur, & æqualis itidem attractiva vis particularum
substantiæ igneæ maxime remotarum a particulis utriusque substantiæ, quibus ea
affunditur: sed copia ipsius substantiæ igneæ possit adhuc esse in iis binis substantiis in
quacunque ratione diversa inter se; cum possit in altera ob vim longius pertinentem
certa vis haberi in distantia majore, quam in altera, adeoque altitudo ejusmodi veluti
marium in altera esse major, minor in altera, & in iisdem distantiis possit in altera haberi
ob vim majorem densitas major substantiæ ipsius igneæ affusæ, quam in altera. Ex hisce
quidem principiis, ac diversis combinationibus, mirum sa-
[239]
-ne, quam multa deduci
possint ad explicationem Naturæ perquam idoneis.
510. Sic etiam ex hac diffusione ad ejusmodi æqualitatem eandem inter diversas
ejusdem substantiæ partes, sed admodum diversam inter substantias diversas, facile
intelligitur, qui fiat, ut manus in hyeme exposita libero aeri minus sentiat frigoris, quam
solido cuipiam satis denso corpori, quod ante ipsi aeri frigido diu fuerit expositum, ut
marmori, & inter ipsa corpora solida, multo majus frigus ab altero sentiat, quam ab
altero, ac ab aere humido multo plus, quam a sicco, rapta nimirum in diversis ejusmodi
circumstantiis eodem tempore admodum diversa copia igneæ substantiæ, quæ calorem
in manu fovebat. Atque hic quidem & analogiæ sunt quædam cum iis, quæ de
refractione diximus: nam plerumque corpora, quæ plus habent materiæ, nisi oleosa, &
sulphorosa sint, majorem habent vim refractivam, pro ratione densitatis suæ, & corpora
itidem communiter, quo densiora sunt, eo citius manum admotam calore spoliant, quæ
idcirco si lineam telam libero expositam aeri contingat in hyeme, multo minus frigescit,
quam si lignum, si marmora si metalla. Fieri itidem potest, ut aliqua substantia ejusmodi
substantiam igneam repellat etiam, sed ob aliam substantiam admixtam sibi magis
attrahentem, adhuc aliquid surripiat magis, vel minus, prout ejus admixtæ substantiæ
plus habet, vel minus. Sic fieri posset, ut aer ejusmodi substantiam igneam respueret,
sed ob heterogenea corpora, quæ sustinet, inter quæ inprimis est aqua in vapores
elevata, surripiat nonnihil; ubi autem in ipso volitantes particulæ, quæ ad fixitatem
adducunt, vel expellunt ejusmodi substantiam igneam, accedant ad alias, ut aqueas, fieri
potest, ut repente habeantur & concretiones, atque congelationes, ac inde nives, &
grandines. A diffusione vero ad æqualitatem intra idem corpus fieri utique debet, ut ubi
altius infra Terræ superficiem descensum sit, permanens habeatur caloris gradus, ut in
fodinis, ad exiguam profunditatem pertinente effectu vicissitudinum, quas habemus in
superficie ex tot substantiarum permixtionibus continuis, & accessu, ac recessu solarium
radiorum, quæ omnia se mutuo compensant saltem intra annum, antequam sensibilis
differentia haberi possit in profundioribus locis: ac ex diversa vi, quam diversæ
substantiæ exercent in ejusmodi substantiam igneam, provenire debet & illud, quod
experimenta evincunt, ut nimirum nec eodem tempore æque frigescant diversæ
substantiæ aeri libero expositæ, nec caloris imminutio certam densitatum rationem
sectetur, sed varietur admodum independenter ab ipsa. Eodem autem pacto & alia
innumera ex iisdem principiis, ubique sane conformibus admodum facile explicantur.
511. Patet autem ex iisdem principiis repeti posse explica-
[240]
-tionem etiam
præcipuorum omnium ex Electricitatis phænomenis, quorum Theoriam a Franklino mira
sane sagacitate inventam in America & exornavit plurimum, & confirmavit, ac promovit
Taurini P. Beccaria vir doctissimus opere egregio ea de re edito ante hos aliquot annos.
Juxta ejusmodi Theoriam huc omnia reducuntur: esse quoddam fluidum electricum,
quod in aliis substantiis & per superficiem, & per interna ipsarum viscera possit
Quæ a diffusione
ad æqualitatem
consequantur
potissimum
respectu
refrigerationis, &
conglaciationis.
Eodem pacto
explicari &
electricitatem:
Principia Frank-
linianæ theoriæ
Electricitatis.
