admodum diversarum, attractione particularum unius in particulas alterius fieri potest
unius dissolutio in altero, & commixtio. Fieri autem potest, ut ejusmodi commixtione e
binis etiam fluidis oriatur solidum, cujusmodi exempla in coagulis cernimus: & in
Physica illud quoque observatur quandoque, binas substantias commixtas coalescere in
massam unicam minorem mole, quam fuerit prius, cujus phænomeni prima fronte
admodum miri in promptu est causa in mea Theoria: cum particulæ, quæ nimirum se
immediate non contingebant, aliis interpositis possint accedere ad se magis, quam prius
accesserint. Sic si haberetur massa ingens elastrorum e ferro distractorum, quorum
singulis inter cuspides adjungerentur globuli magnetici; hac nova accessione materiæ
minueretur moles, victa repulsione mutua per attractionem magneticam, qua cuspides
elastrorum ad se invicem accederent.
455. Ubi solidum cum solido commiscendum est, ut fiat unica massa, ibi quidem
oportet solida ipsa prius contundere, vel etiam dissolvere, ut nimirum exiguæ particulæ
seorsim possint ad exiguas alterius solidi accedere, & cum iis conjungi. Id autem fit
potissimum per ignem, cujus vehementi agitatione, & vero etiam fortasse actione
ingenti mutua inter ejus particulas, & inter quædam peculiaria substantiarum genera, ut
olea, & sulphur, quæ ut gluten quoddam conjungebant inter se vel inertes particulas, vel
etiam mutua repulsione præditas, dissolvit omnium corporum nexus mutuos, & massas
omnes demum, si satis validus sit, cogit liquari, & ad naturam fluidorum accedere.
Dissolutarum, ac liquescentium massarum particulæ commiscentur, & in unam massam
coalescunt: ubi autem sic coaluerunt, possunt iterum sæpe dissimiles separari eadem
actione ignis, qui aliquas prius, alias posterius, cogit minore vi abire per evaporationem,
& maxime fixas majore vi reddit volatiles. Inæqualibus ejusmodi diversarum
substantiarum attractionibus, & inæqualibus adhæsionibus inter earum particulas, omnis
fere nititur ars separandi metalla a terris, cum quibus in fodinis commixta sunt, & alia
aliorum ope prius uniendi, tum etiam a se invicem separandi, quæ omnia singillatim
persequi infinitum foret. Generalis omnium explicatio facile repetitur ab illa, quam
exposui, particularum diversa constitutione, quarum alias respectu aliarum inertes sunt,
respectu aliarum activitatem habent, sed admodum diversam, tum
[210]
quod pertinet
ad directionem, tum quod ad intensitatem virium.
456. De Liquatione, & volatilizatione dicam illud tantummodo, eas fieri posse etiam
sola ingenti agitatione particularum fluidi cujuspiam tenuissimi, cujus particulæ ad
solidi, & fixi corporis particulas accedant satis, & inter ipsarum etiam intervalla
irrumpant; qui motus intestinus, unde haberi possit, jam exponam, ubi de fermentatione
egero, & effervescentia. Nam inprimis ea intestina agitatione induci potest in particulas
corporis solidi, & fixi motus quidam circa axes quosdam, qui ubi semel inductus est,
jam illæ particulæ vim exercent circunquaque circa illum axem ad sensum eandem,
succedentibus sibi invicem celerrime punctis, & directionibus, in quibus diversæ vires
exercentur, qui etiam axes si celerrime mutentur, irregulari nimirum impulsu, habebitur
in iis particulis id, quod æquivaleat sphæricitati & homogeneitati particularum, ex qua
fluiditatem supra repetivimus, atque hujus ipsius rei exemplum habuimus num. 237 in
motu puncti per peripheriam ellipseos, cujus focos bina alia puncta occupent. Hæc
fluiditas erit violenta, & desinente tanta illa agitatione, ac cessante vi, quæ agitationem
inducebat, cessabit, ac fluidum etiam sine admixtione novas substantiæ poterit evadere
solidum. Poterit autem paullatim cessare motus ille rotationis tam per inæqualitatem
exiguam, quæ semper remanet inter vires in diversis locis particulæ diversas, & obsistit
semper nonnihil rotationi, quam per ipsam expulsionem illius agitatæ substantiæ, ut
igneæ, & per resistentiam circumjacentium.
Cur ad
commixtionem
solidorum
requiratur
contusio: quid ad
eam præstet ignis:
unde ars separandi
metalla.
Liquationem, &
volatilizationem
fieri posse per
agitationem
ingentem
particularum.
Prima quomodo
fiat.
