inde plurimum ab eo distant, imminuta multum distantia, perstat semper repulsiva vis;
aucta distantia, perstat vis attractiva. Quare sive comprimatur plus æquo, sive plus æquo
distrahatur massa, ad figuram veterem redit; ubi rediit, excurrit ulterius, donec contraria
vi elidatur velocitas concepta, ac oritur tremor, & oscillatio, quæ paullatim minuitur, &
extinguitur demum, partim actione externorum corporum, ut per aeris resistentiam
sistitur paullatim motus penduli, partim actione particularum minus elasticarum, quæ
admiscentur, & quæ possunt tremorem illum paullatim interrumpere frictione, ac
contrariis motibus, & sublapsu, quo suam ipsam dispositionem nonnihil immutent. Si
autem limites sint satis proximi; causa externa, quæ massam comprimit, vel distrahit,
posteaquam adduxit particulas ab uno cohæsionis limite ad alium, ibi eas itidem cogit
subsistere, quæ ibidem semel constitutæ itidem in æquilibrio sunt, & habetur massa
mollis.
447. Quædam elastica fluida non habent particulas positas inter se in limitibus
cohæsionis, sed in distantiis repulsionum, & quidem ingentium, ut ær: sed vel
incumbente pondere, vel parietibus quibusdam impeditur recessus ille, & sunt
quodammodo ibidem in statu violento; licet semper puncta singula in æquilibrio sint,
oppositis repulsionibus se mutuo elidentibus. Omnia autem & solida, & fluida, quæ
videntur nec comprimi, nec ullas habere vires mutuas inter particulas, sed in limitibus
esse, adhuc elastica sunt, sive vim repulsivam exercent inter particulas proximas, saltem
quæ sensibili gravitate sunt prædita, quæ nimirum vis repulsiva vim gravitatis elidat.
Verum ea distantias parum admodum mutant, mutatione, quæ idcirco sensum omnem
effugiat; quod accidit in aqua, quæ in fundo putei, & prope superficiem supremam habet
eandem ad sensum densitatem, & in metallis, & in marmoribus, & in solidis corporibus
passim, quæ pondere majore imposito nihil ad sensum comprimuntur. Sed ea idcirco
appellari non solent elastica, & ad ejusmodi appellationem non sufficit vis repulsiva
etiam ingens inter particulas proximas: sed etiam requiritur mutatio sensibilis distantiæ
respectu distantiæ totalis respondens sensibili mutationi virium.
448. Dura corpora in eo sensu, in quo a Physicis duritiei nomen accipitur, ut nimirum
figuram nihil prorsus immutent, nulla sunt in mea Theoria, ut & nulla compacta penitus,
ac plane solida, quemadmodum diximus etiam num. 266; sed dura vocat vulgus, quæ
satis magnam exercent vim, ne figuram mutent, sive elastica sint, sive fragilia, sive
mollia. Fragilitas, unde ortum ducat, expositum est paullo su-
[206]
-perius num. 437, &
inde etiam quid ductilitas, ac malleabilitas sit, facile intelligitur. Ductilia nimirum a
mollibus non differunt, nisi in majore, vel minore vi, qua figuram tuentur suam: ut enim
mollia pressione tenui, & ipsis digitis comprimuntur, vel saltem figuram mutant, sed
mutatam retinent, ita ductilia ictu validiore mallei mutant itidem figuram suam veterem,
& retinent novam, quam acquirunt.
449. Atque hoc demum pacto quæcunque pertinent ad fluidorum, & solidorum diversa
genera, nam & elastica, mollia, ductilia, fragilia eodem referuntur, invenimus omnia in
illo particularum discrimine orto ex sola diversa combinatione punctorum, quam nobis
Theoria rite applicata exhibuit, in quibus omnibus immensa varietas itidem haberi
poterit, & debebit; si curva primigenia ingentem habeat numerum intersectionum cum
axe, & particulæ primi ordinis, ac reliquæ ordinum superiorum dispositiones, quæ in
infinitum variari possunt, habuerint plurimas, & admodum diversas inter se, ac eas
inprimis, quæ ad hæc ipsa figurarum, & virium discrimina requiruntur. Illud unum hic
diligenter notandum est, quod ipsam Theoriam itidem commendat plurimum, hasce
proprietates omnes a densitate nihil omnino pendere. Fieri enim potest, uti num. 183
Fluida elastica,
quorum partes
non sunt in
limitibus
cohæsionis;
omnia & solida, &
fluida elastica
esse, sed non dici,
quia sensibilem
compressionem
non patiuntur.
Dura nulla esse:
quæ dicantur:
unde fragilitas, &
ductilitas.
Superiora omnia
profluere ex
Theoria: ejus
fœcunditas: illa
omnia a densitate
non pendere
