sine mutatione distantiarum, & cogunt divulsionem plurimarum particularum simul:
unde oritur difficultas illa ingens dividendi a se invicem particulas solidas, quæ in
divisione fluidorum est adeo tenuis, ac ad sensum nulla.
434. Successivam hujusmodi separationem particularum aliarum post alias videmus
utique in ipsis aquæ guttis pendentibus, quæ ubi ita excreverunt: ut pondus totius guttæ
superet vim attractivam mutuam partium ipsius; non divellitur tota simul ingens ejus
aliqua massa, sed a superiore parte, utut brevissimo tempore, attenuatur per gradus;
donec illud veluti filum jam tenuissimum penitus superetur. Fuerunt prius mille
particulæ in superficie, quæ guttam pendentem connectebant cum superiore parte aquæ,
quæ relinquitur adhærens corpori, ex quo pendebat gutta, fiunt paullo post ibi 900, 800,
700: & ita porro imminuto earum numero per gradus, dum laterales accedunt ad se
invicem, & attenuatur figura: quarum idcirco resistentia facile vincitur, ut ubi in illo
virgarum fascicule frangantur aliæ post alias. At ubi celerrimo motu in fluidum
ejusmodi incurritur ita; ut non possint tam brevi tempore aliæ aliis particulæ locum dare,
& in gyrum agi; tum vero fluida resistunt, ut solida. Id experimur in globis tormentariis,
qui ex aqua resiliunt, in eam satis oblique projecti, ut manente satis magna horizontali
velocitate collisio in perpendiculari fiat more solidorum: ac eandem quoque resistentiam
in aqua scindenda experiuntur, qui se ex editiore loco in eam demittunt.
435. Hinc autem pronum est videre, unde soliditatis phænomena ortum ducant.
Nimirum ubi particularum figura recedit plurimum a sphærica, vei distributio
punctorum intra particulam inæqualis est, ibi nec habetur libertas illa motus circularis,
& omnia, quæ ad soliditatem pertinent, consequi debent ex vi in latus. Cum enim una
particula respectu alterius non distantiam tantummodo, sed & positionem servare
debeat; non solum, ea promota, vel retracta, alteram quoque promoveri, vel retrahi
necesse est; sed præterea, ea circa axem quencunque conversa, oportet & illam aliam
loco cedere, ac eo abire, ubi positionem priorem respectivam acquirat; quod cum &
tertia respectu secundas præstare debeat, & omnes reliquæ circunquaque circa illam
positæ; patet utique, non posse motum in eo casu imprimi parti cuipiam systematis; quin
& totius systematis motus consequatur respectivam po-
[199]
-sitionem servantis, quæ est
ipsa superius indicata solidorum natura. Res autem multo adhuc magis manifesta fit, ubi
figura multum abludat a sphærica, ut si sint bina parallelepipeda inter se constituta in
quodam cohæsionis limite, alterum ex adverso alterius. Alterum ex iis moveri non
poterit, nisi vel utrinque a lateribus accedat ad alterum, vel utrinque recedat, vel ex
altero latere accedat, & recedat ex altero. In primo casu imminuta distantia habetur
repulsiva vis, & illud alterum progreditur: in secundo, eadem aucta, habetur attractio, &
illud secundum ad prioris motum consequitur; in tertio casu, qui haberi non potest, nisi
per inclinationem prioris parallelepipedi, altero latere attracto, & altero repulso inclinari
necesse est etiam secundum; quo pacto si ejusmodi parallelepipedorum sit series
quædam continua, quæ fibram longiorem, vel virgam constituat; inclinata basi,
inclinatur illico series tota: & si ex ejusmodi particulis massa constet; tota moveri debet
ac inclinari, inclinato latere quocunque.
436. Quod de parallelepipedis est dictum, id ipsum ad figuras quascunque transferri
potest inæquales utcunque, quæ ex altero latere possint accedere ad aliam particulam, ex
altero recedere: habebitur semper motus in latus, & habebuntur soliditatis phænomena,
nisi paribus a centro distantiis homogeneæ, & sphæricas formæ particulæ sint. Verum
ingens in eo motu discrimen erit inter diversa corpora. Si nimirum vires illæ hinc, &
inde a limite, in quo particulæ constitutæ sunt, sint admodum validæ; motus in latus fiet
Exemplum ipsius
in aqua:
resistentiam in
fluidis ad
separationem fieri
eandem, ac in
solidis, si
velocitas debeat
esse ingens.
Soliditatis causa
in vi, & motu in
latus: exemplum
in
parallelepipedis.
Idem in figuris
omnibus: unde
discrimen inter
flexilia, & rigida.
