coire massam. Respondent alii, Mundum in infinitum protendi, & proinde quamvis
fixam æque in omnes partes trahi. Sed in actu existentibus infinitum absolutum, ego
quidem censeo, haberi omnino non posse. Recurrent alii ad immensam distantiam, quæ
non sinat motum in fixis oriundum a vi gravitatis, ne post immanem quidem sæculorum
seriem sensu percipi. Ii in eo verum omnino affirmant; si enim concipiamus fixas Soli
nostro æquales & similes, vel saltem rationem luminum, quæ emittunt, non multum
discedere a ratione massarum; quoniam & vis ipsis massis proportionalis est, ac
præterea tam vis, quam lumen decrescit in ratione reciproca duplicata distantiarum; erit
vis gravitatis nostri solaris systematis in omnes stellas, ad vim gravitatis nostræ in
Solem, quæ multis vicibus est minor, quam vis gravitatis nostrorum gravium in Terram,
ut est tota lux, quæ provenit a fixis omnibus, ad lucem, quæ provenit a Sole, quæ ratio
est eadem, ac ratio noctis ad diem in genere lucis. Quam exiguus motus inde consequi
possit eo tempore, cujus temporis ad nos devenire potuit notitia, nemo non videt. Si fixæ
omnes ad eandem etiam jaceant plagam, is motus omnino haberi posset pro nullo.
405. Adhuc tamen, quoniam nostra vita, & memoria respectu immensi fortasse
subsecuturi ævi est itidem fere nihil;
[185]
si gravitas generalis in infinitum protendatur
cum eadem illa lege, & eodem asymptotico crure, utique non solum hoc systema
nostrum solare, sed universa corporea natura ita, paullatim utique, sed tamen perpetuo
ab eo statu recederet, in quo est condita, & universa ad interitum necessario rueret, ac
omnis materia deberet demum in unicam informem massam conglobari, cum fixarum
gravitas in se invicem, nullo obliquo, & curvilineo motu elidatur. Id quidem haud ita se
habere, demonstrari omnino non potest; adhuc tamen Divinæ Providentiæ videtur
melius consulere Theoria, quæ ejus etiam ruinæ universalis evitandæ viam aperiat, ut
aperit sane mea. Fieri enim potest, uti notavimus n. 170, ut postremus ille curvæ meæ
arcus, qui exhibet gravitatem, posteaquam recesserit ad distantias majores, quam sint
cometarum omnium ad nostrum solare systema pertinentium distantiæ maximæ a Sole,
incipiat recedere plurimum ab hyperbola habente ordinatas reciprocas quadratorum
distantiæ, ac iterum axem secet, & contorqueatur. Eo pacto posset totum aggregatum
fixarum cum Sole esse unica particula ordinis superioris ad eas, quæ hoc ipsum systema
componunt, & pertinere ad systema adhuc in immensum majus & fieri posset ut plurimi
sint ejus generis ordines particularum ejusmodi etiam, ut ejusdem ordinis particulæ sint
penitus a se invicem segregatæ sine ullo possibili commeatu ex una in aliam per
asymptoticos arcus plures meæ curvæ juxta ea, quæ exposui a num. 171.
406. Hoc pacto difficultas quæ a necessario fixarum accessu repetebatur contra
Newtonianam Theoriam, in mea penitus evanescit ac simul a gravitate jam gradum
fecimus ad cohæsionem, quam ex generalibus materiæ proprietatibus posueram
postremo loco. Cohæsionem explicuerunt aliqui per puram quietem ut Cartesiani alii per
motus conspirantes, ut Joannes Bernoullius, ac Leibnitius, quam explicationem
illustrarunt exemplo illius veli aquæ, quod in fontibus quibusdam cernimus, quod velum
fit tantummodo ex conspirante motu guttularum tenuissimarum, & tamen si quis digito
velit perrumpere, eo majorem resistentiam sentit, quo velocitas aquæ effluentis est
major, ut idcirco multo adhuc major conspirantis motus velocitas videatur nostrorum
cohæsionem corporum exhibere, quæ non nisi immani vi confringimus, ac in partes
dividimus. Utraque explicandi ratio eodem redit, si quietis nomine intelligatur non
utique absoluta quies, quæ translata Tellure a Cartesianis nequaquam admittebatur, sed
respectiva: nam etiam conspirantes motus nihil sunt aliud, nisi quies respectiva illarum
partium, quæ conspirant in motibus.
Difficultas residua
sublata ab hac
Theoria.
Cohæsio:
explicatio per
quietem, vel
motus
