407. At neutra eam explicat, quam cohæsionem reipsa dicimus, sed cohæsionis
quendam velut effectum. Ea, quæ cohærent, utique respective quiescunt, sive motus
conspirantes habent, & id quidem ipsum in hac mea Theoria accidit
[186]
itidem, in qua
cum singula puncta materiæ suam pergant semper eandem continuam curvam
describere, ea, quæ cohærent inter se, toto eo tempore, quo cohærent, arcus habent
curvarum suarum inter se proximos, & in arcubus ipsis conspirantes motus. Sed in iis,
quæ cohærent, id ipsum, quod motus ibi sint conspirantes, non est sine causa pendente a
mutuis eorum viribus, quæ causa impediat separationem alterius ab altero, ac in ea ipsa
causa stat discrimen cohærentium a contiguis. Si duo lapides in plano horizontali
jaceant, utique habent motum conspirantem, quem circa Solem habet Tellus; sed si
tertius lapis in alterutrum incurrit, vel ego ipsum submoveo manu, statim sine ulla vi
mutua, quæ separationem impediat, dividuntur, & motus desinit esse conspirans. Hanc
ipsam quærimus causam, dum in cohæsionem inquirimus. Nec velocitas motus, &
exemplum veli aquæ rem conficit. Motus conspirans duorum lapidum contiguorum cum
tota Tellure est utique multo velocior, quam motus particularum aquæ proveniens a
gravitate in illo velo, & tamen sine ulla difficultate separantur. In aqua experimur
difficultatem perrumpendi velum, quia ille motus conspirans non est communis etiam
nobis & Telluri, ut est motus illorum lapidum; unde fit, ut vis, quam pro separatione
applicamus singulis particulis, perquam exiguo tempore possit agere, & ejus effectus
citissime cesset, iis decidentibus, & supervenientibus semper novis particulis, quæ cum
tota sua ingenti respectiva velocitate incurrunt in digitum. At in corporibus, in quibus
partes cohærentes cernimus, eæ partes nullam habent velocitatem respectivam respectu
nostri, nec aliæ succedunt aliis fugientibus. Quamobrem longe aliter in iis se res habet,
& oportet invenire causam longe aliam, præter ipsum solum conspirantem motum, ut
explicetur difficultas, quam experimur in iis separandis, & in inducendo motu non
conspirante.
408. Sunt, qui adducant pressionem fluidi cujuspiam tenuissimi, uti pressio atmosphæræ
extracto acre ex hemisphæriis etiam vacuis ipsorum separationem impedit vi
respondente ponderi ipsius atmosphæræ, quæ vis cum in vulgaribus cohæsionibus, &
vero etiam in hemisphæriis bene ad se invicem adductis, sit multis vicibus major, quam
pondus atmosphæræ ipsius, quod se prodit in suspensione mercurii in barometris; aliud
auxilio advocant tenuius fluidum. At inprimis ejus fluidi hypothesis precaria est; deinde
huc illud redit, quod supra etiam monui, ubi de gravitatis causa egimus, quod nimirum
meo quidem judicio explicari nullo modo possit, cur illud fluidum, quod sola pressione
tantum potest, nihil omnino ad sensum possit incursu suo contra celerrimos planetarum,
& cometarum motus. Accedit etiam, quod distractio & compressio fibrarum, quæ
habetur ante fractionem solidorum corporum, ubi franguntur appenso inferne, vel
superne imposito
[187]
pondere ingenti, non ita bene cum ea sententia conciliari posse
videatur.
409. Newtonus adhibuit ad eam rem attractionem diversam ab attractione gravitatis,
quanquam is quidem videtur eam repetere itidem a tenuissimo aliquo fluido
comprimente; repetit certe sub finem Opticæ a spiritu quodam intimas corporum
substantias penetrante, cujus spiritus nomine quid intellexerit, ego quidem nunquam
satis assequi potui; cujus quidem agendi modum & sibi incognitum esse profitetur. Is
posuit ejusmodi attractionem imminutis distantiis crescentem ita, ut in contactu sit
admodum ingens, & ubi primigeniæ particulæ se in planis continuis, adeoque in punctis
numero infinitis contingant, sit infinities major, quam ubi particulæ primigeniæ
particulas primigenias in certis punctis numero finitis contingant, ac eo minor sit, quo
Illas exponere
effectum, causam
non exhibere.
Explicatio petita a
pressione fluidi:
cur adhiberi non
possit.
Explicatio
Newtoni ab
attractione in
minimis distantiis:
cur admitti non
possit.
