major fuerit earum distantia. Verum hic notandum erit discrimen ingenis inter duos
casus, in quibus partes fluidi se repellunt, & casus, in quibus se attrahunt.
430. In primo casu particulæ proximæ debebunt se omnino repellere, & vis ex parte
altera elidet vim ex altera; sed si repente relinquatur libertas ex parte quavis, sine ulla
externa vi, sed sola illa particularum actione mutua, recedent reipsa particulæ a se
invicem, & fluidum dilatabitur; quin
[197]
immo externa vi opus est, ad continendam in
eo statu massam ejusmodi, uti aerem gravitas superioris atmosphæræ continet, vel in
vase occluso vasis ipsius parietes; & aucta illa externa vi comprimente augeri poterit
compressio, imminuta imminui. Particulæ illæ inter se non erunt in limitibus quibusdam
cohæsionis, sed erunt sub repulsivo arcu curvæ exprimentis vires compositas
particularum ipsarum.
431. At in tertio genere particulæ quidem proximæ se mutuo repellent, repulsione
æquali illi vi, quæ necessaria est ad elidendam vim externam, & ad elidendam
pressionem, quæ oritur a remotiorum attractionibus: verum si fluidum est parum
admodum compressibile, vel etiam nihil ad sensum, ut aqua; debent esse citra, &
admodum prope limitem, ultra quem vel immediate, vel potius, si id fluidum neque
distrahitur (ut nimirum durante sua forma nequeat acquirere spatium multo majus, quod
itidem in aqua accidit) habeat post limites alios satis inter se proximos arcum
attractivum ad distantias aliquanto majores protensum, a quo attractio illa prodeat, quæ
se in ejusmodi fluidorum massulis prodit; licet si iterum id fluidum majore vi abire
possit in elasticos vapores, ut ipsa aqua post eum attractivum arcum; arcus repulsivus
debeat succedere satis amplus, juxta ea, quæ diximus num. 195.
432. In hoc fluidi genere illud mirum videri potest, quod illa attractiva vis, quæ in
majoribus succedit distantiis, & ille validus cohæsionis limes, qui & compressionem &
rarefactionem impedit, non impediat divisionem massæ, & separationem unius partis
massæ ab alia. At quomodo id facile fieri ibi possit, & non possit in solidis, patebit hoc
exemplo. Concipiatur Terræ superficies sphærica accurate, & bene lævigata, ac gravitas
sit ejusmodi, ut in distantia perquam exigua fiat jam insensibilis, ut vis magnetica in
exigua distantia sensum jam effugit. Sint autem globi multi itidem læves mutua
attractiva vi præditi, quæ vim in totam Terram superet. Si quis unum ejusmodi globum
apprehendat, & attollat; secundus ipsi adhærebit relicta Terra, & post ipsum ascendet,
reliquis per superficiem Terræ progredientibus, donec alii post alios eleventur, vi in
globum jam elevatum superante vim in Terram. Is, qui primum manu teneret globum,
sentiret, & deberet vincere vim unius tantummodo globi in Terram, quem separat, cum
nulla sit difficultas in progressu reliquorum per superficiem Terræ, quo distantia non
augetur, & globorum jam altiorum vis in Terram ponatur insensibilis. Vinceret igitur
aliorum vim post vim aliorum, & vis ab eo adhibita major tantummodo vi globi unici
requireretur ad rem præstandam. At si illi globi deberent elevari simul, ut si simul
omnes colligati essent per virgas rigidas; deberent utique omnes illæ vires omnium in
Terram simul superari, & requireretur vis major omnibus simul. Res eodem redit, ac ubi
fasciculus virgarum
[198]
debeat totus frangi simul, vel potius debeant aliæ post alias
frangi virgæ.
433. Id ipsum est discrimen inter fluida hujus generis, & solida. In his motus
particularum circa particulas liber ob earum uniformitatem permittit, ut separentur aliæ
post alias; dum in solidis vis in latus, de qua egimus iam in pluribus locis, & anguli
prominentes, ac figurarum irregularitas, impediunt ejusmodi liberum motum, qui fiat
In elasticis fluidis
particulas esse
extra limites sub
arcubus repulsivis
latis.
In fluidis humidis
limitem validum
cohæsionis fore
proximum, & si
abeat in vapores
debere haberi
prope
validissimum
arcum
repulsivum.
Motus non
obstante vi mutua
facilis, quod ad
motum aliquot
particularum non
debeant moveri
remotæ simul ut
in solidis.
Exemplum in
quadam hypothesi
globorum
gravium.
Applicatio
exempli ad fluida,
& solida:
successiva
particularum
separatio in
