Page 106 - Matthias Flacius Illyricus: Paralipomena Dialectices

Prima est quando ab ultimis effectibus seu finibus
artiumad causas efficientes et instrumentales proceditur,
ut cum in medicina a curatione valetudinis retro per
analysin itur. Item in rhetorica. In hoc genere ultimus
ac maxime praecipuus finis initium est.
Secunda, cum compositum aliquod in sua elementa
resolvitur; ut cum aut scriptum aliquod ad grammaticam
examinatur, aut theorema aliquod geometricum, ut
Orontii quadratio circuli ad Lydium lapidem praeceden­
tium demonstrationum principiorumque exploratur. Ibi
illud ultimum compositum principium ordinis est.
Tertia, cum totum in partes resolvitur; ut cum sphae­
ra exponitur, cum anatomia seu humani corporis fabrica
explicatur, cum regiones, civitates et alia loca describun­
tur. Ibi totum illud initium disputationis est. Tali ordine
Plinii Naturalis historia descripta est.
Quarta, cum per effectus et causas sine qua non ad
fontes reditur, id est per quoquo modo et tamen neces­
sario cohaerentia. Qua ratione pleraque mechanica ope­
ra exponi commode possent. Ibi ultimum illud, quicquid
est, loco principii poni posset.
An porro commodum esset aliquas materias ita tradi
ut a speciebus ad genera fieret progressio, nescio; me­
thodus tamen fieret analytica. Si autem a partibus ad
totum procederetur, de qua ratione itidem dubito, me­
thodus esset synthetica.
Yicessimum praeceptum
seu Epilogus
Nimis sane prolixe de principiis ordinum disserui,
sed tamen (ut vereor) nondum satis dixi. Nam et Aris­
toteles et Plato affirmant principium esse partem longe
205