Page 25 - Antonius Xderich: Metaphysica

Hrkać,

S., Metaphysica p. Antonii Xderich, Prilozi

53-54

(2001), str:. 231-285

255

non est simpliciter simplex quin poterit concipi illa realitas absque illo modo,

sed tunc est conceptus imperfectus ilIius rei, potest tamen concipi sub illo

modo et tunc est conceptus perfectus illius rei;

ergo,

nequit res perfecte etc.

Unde ex multis capitibus differt modus intrinsecus a differentia:

Primo, quia modus intrinsecus intrinsece realitatem cuius est modus per–

ficit, differentia vero extrinsece, animal enim non intrinsece et quoad suam

entitatem sed extrinsece solum perficitur per rationalitatem.

Secundo, quod realitas non poterit perfecte concipi sine suo modo in–

trinseco, differentia vero potest perfecte concipi;

ergo,

modus intrinsecus

perfectam realitatem non dicit.

Tertio, quod differentia addita generi variet rationem formalem et quid–

ditativam eius, at vero modus intrinsecus non variat rationem formalem et

quidditativam eius cuius est modus;

ergo,

modus intrinsecus etc.

Differt etiam modus intrinsecus in multis a passione (et conveniunt in

hoc quod tam modus quam passio sint extra quidditatem):

Primo, quia passio dicit perfectam realitatem distinctam ab essentia, non

vero sic modus intrinsecus.

Secundo, quod esscntia poterit perfecte concipi sine passione, non vero

sine modo intrinseco.

Tertio, quod passio dimanet ab essentia iam constituta in suo esse per–

feeta, at vero modus intrinsecus est gradus perfectionis ipsius entis et non

quod ab essentia perfecte constituta dimanans,

adeaque

etc. Quibus supposi–

tis et notatis

Dico:

Ens contrahitur ad Deum et creaturas per modos intrinsecos, ad

substantiam vero et accidens per differentias. Ita Doctor Subtilis plurimis in

locis. Quod

Probatur:

Ens determinatur ad Deum et creaturam per finitatem et infi–

nitatem; sed hae sunt modi intrinseci et non differentiae;

ergo,

etc.

Maior

est certa,

probatur minor:

Differentia est realitas, modus autem

non, cum sit solum gradus realitatis sine quo realitas nec concipi potest per–

fecte; sed infinitas et finitas extra realitatem entis determinabilis non sunt

perfectae realitates, sed sunt gradus ens intrinsece perficientes intra sphae–

ram propriae realitatis non extra ut solet differentia perficere genus, ut dictum

est in 'Logica';

ergo,

finitas et infinitas etc. Cur autem conceptus praedica–

mentales contrahantur per differentias? Ratio est, quia conceptus praedica–

mentales ita determinantur per sua contrahentia, ut cum eis veram composi–

tionem metaphysicam efficiant, ad quam necesse est, ut ratio contrahibilis et

contrahens distinctas importen! rcalitates, quarum una erit per aliam perfec–

tibilis, proinde una habeat rationem generis, alia differentiae. Et quia modus