Page 43 - Antonius Xderich: Tractatus brevis in libros Aristotelis de mirabili mundo coelique machina

Hrkac, S., Tractatus brevis in libros Aristotelis Prilozi 59-60 (2004), str.175-235 217
sint dissimbola bene aliud tertium ex illis generari poterit inspecta natura
qualitatum, et si aliud non repugnet; sic dicunt ex igne et aqua generari
aerem ita ut ignis communicet siccitatem et aqua frigiditatem. Dixi ‘inspecta
natura qualitatum et si aliud non repugnet’; nam si aliunde hoc generare
repugnet v.g. ex eo, quod ex elementis jam corruptis nihil possit generari,
cum omnia eorum accidentia illis corruptis desinant esse, aut ex alio capite;
hoc non erit contra nos, quia loquimur de totalibus qualitatibus ex hypotesi
si manerent, et dicimus ex natura sua, esse sufficientes dispositione ad resul-
tantiam alterius elementi.
Quaeres secundo: Quid sit mixtio et an possit esse naturaliter?
Nota: Quod duplex possit esse mixtio: alia impropria et lata, alia propria
et stricta; prima est localis continuatio aut conjuntio aliquorum corporum in
quo sensu gutta aquae cum aliis guttis dicuntur misceri, aurum cum argento,
triticum cum hordeo; secunda est unio plurium corporum seu partium ipsa­
rum quae ita inter se confunduntur seu alterantur per actionem et reactio-
nem unius in alterum ut ex tali mutua pugna resultet aliquod tertium sub­
stantiale specie ab eis distinctum; de hoc in praesenti sermo est, quae sic
communiter solet definiri: mixtio est productio alicujus tertiae substantiae,
ex mutuo congressu, pugna et alteratione corporum mixtibilium. Quae defi­
nitio est conformis illi Aristolelis: mixtio est miscibilium alteratorum unio;
ex quo infertur quod et hoc ad generationem mixti non sit necessarium
plura elementa concurrere sed sufficere unum, ex aqua enim generantur pi­
sces etc; ad mixtum autem non unum tantum sed ad minus duo elementa
sunt necessaria. Nunc respondeo ad quaesitum et
Dico: Mixtio tam ex pluribus elementis quam ex aliis miscibilibus est
naturaliter possibilis; ita Aristoteles hic libro primo, capite decimo.
Probatur prima pars: nam elementa sunt sibi ad invicem contraria vel
penes unam, vel penes utramque ipsorum qualitatem: ergo possunt se ad in­
vicem infringere per mutuam actionem et reactionem, ita ut destruantur dis­
positiones conservativae ipsorum consequenter corrumpi poterunt in ea
pugna ita ut ex eis resultet aliquod tertium specie distinctum. Probatur haec
conclusio: nam tertium ex eis resultans non complete ejusdem speciei cum
aliqua ipsorum, eo quod careat dispositionibus ad formam elementi neces­
sariis. Haec ratio probat essentialem partem, quia in miscibilibus diversae
rationis adest diversa virtus activa qua ad invicem pugnant, et conservativas
utriusque dispositiones corrumpant, et proinde utrumque miscibile a talibus
dispositionibus in suo conservari dependens destruatur sed eo ipso resulta­
bit necessario aliquod tertium, non enim datur corruptio substantialis quin
eis succedat alterius generatio, quod tertium necessario erit ab eis specie
distinctum, propter rationem supra datam et consequenter mixtum etc.