Page 28 - Antonius Xderich: Summulae sive logica parva

330

Hrl<Dć,

S., Summulae sive logica parva

'"

Prilozi

57-58

(2003), str. 303-386

Prima est, quae verum vel falsum dicit, et ideo fit in modo indicativo, ut:

Homo est animal. Secunda est, quae licet perfectum sensum generat et quie–

tem animum audientis non tamen dicit verum vel falsum, ut si dicas modo

optativo: Utinam Deum timeres; vel imperativo: Deum time; vel interroga–

tivo: Quid facis; vel vocativo: O Deus omnipotens - et iuxta hos modos ora–

tio dividitur in: imperativam, optativam, interrogativam, vocativam, interro–

gativam (bis scriptum!).

Adverte tamen, ad orationem tria requiri; primo, plures voces; secundo,

ut tales voces quae sunt partes orationis significent illud idem extra ordinem,

ac in illa; tertio, ut tales voces seu partes orationis sint inter se grammaticali–

ter instructae.

Quaeres

II:

Quid sit modus sciendi ut sic et in quot partes dividitur?

Dicendum: Modus sciendi est oratio ignota distinete manifestativa in or–

dine ad scientias comparandas; ita communiter summulistae. Et explicatur:

Dicitur 'oratio', in quo convenit cum aliis orationibus, quae non sunt

modi sciendi; a quibus differt per caeteras distinctiones particulas.

Dico II: Modus ut sic recte et adaequate dividitur in definitionem et di–

visionem et argumentationem; et est communis. Probatur: Non dantur

plures nec pauciores modi sciendi quam hi tres; ergo haec divisio etc. Proba–

tur antecedens quoad utramque partem. Tot sunt modi sciendi quod sunt ig–

nota; obscura diversimode manifestabilia atqui haec sunt tantum tria; ergo

non etc. Probatur minor: Ignotum obscure vel est incomplexum vel com–

plexum; si est incomplexum, vel est manifestabile quoad essentiam et quid–

ditatem, et sic manifestatur per definitionem hane v.g: Homo est animal ra–

tionale; vel vero illud incomplexum est manifestabile quoad partes, et tunc

manifestatur per divisionem. Sic v.g. homo manifestatur per divisionem

hane, cuius alia pars est anima et alia corpus; si vero ignotum obscurum est

complexum, ut in hac: Petrus est risibilis - tunc manifestatur per argumenta–

tionem hoc modo: Omnis homo est risibilis; sed Petrus est homo; ergo Pe–

trus est risibilis. Ergo cum tantum sint tria ignota diversimode manifestabilia

tres tantum modi erunt sciendi, scilicet: definitio, divisio et argumentatio.

Objicies contra: Probando quod tantum unus sit modus sciendi; sola ar–

gumentatio est sciendi; ergo nec definitio nec divisio. Probatur antecedens:

Illud est tantum modus sciendi quod generat scientiam; sed sola argumenta–

tio generat scientiam; ergo sola argumentatio etc.

Respondendo antecedens negando, ad probationem distinguo maiorem:

Illud est tantum modus sciendi quod generat scientiam stricte sumptam,

nempe prout sumitur pro notitia certa et evidenti parta per discursum, nego

maiorem; illud est tantum modus sciendi quod generat scientiam minus