Page 25 - Antonius Xderich: Summulae sive logica parva

Hrkat, s.. SUmnJU/ae sive logica parva ... Prilozi 57-58 (2003). str. 303-386 327
Prior enim dicitur fundamentum relationis et posterior dicitur terminus.
Nam fundamentum est id, quod refertur per relationem ut pater; terminus
vero est illud aliud, ad quod refertur, ut filius.
Actio est accidens, per quod dicitur aliquis agere, ut v.g. cum ignis cale–
facit, actio eius est illud, per quod formaliter producit calorem in ligno.
Passio dicitur effectus et illatio ab actione, seu accidens quo sUbiectum
dicitur formaliter patiens, ut quando lignum calefit, i11ud, quo recipit calo–
rem dicitur passio.
Ubi est accidens, quo res dicitur esse in loco, v.g. sum in templo, id quo
circumscribor, in illo loco, dicitur ubi.
Quando est accidens quo res dicitur esse in tempore v.g. id, quo res dici–
tur fuisse heri, aut futura cras; heri et cras pertinent ad hoc praedicamentum
Situs est illud, quo res existens in loco habet talem vel talem partium
dispositionem v.g. sedet, stat aut iacet.
Habitus denique est corporum et eorum quae circa corpus sunt adiacen–
tia, seu denominatio extrinseca resultans ex iUa adiacentia v.g. armorum,
vestium, ornamentorum; unde res dicitur vestita, omata etc. Et haec pro
hunc leviter attigisse sufficiat ad puram notitiam terminorum, nam de prae–
dicamentis, sicut et de universalibus plenior redibit tractatus; haec tamen,
quae spectant ad primam mentis operationem, sint satis dicta.
Disputatio II: De propositione et eius atTectionibus
Quaestio I: De namine et verbo
Antequam de propositione agemus, prius de partibus eius, quae sunt
nomen et verbum congrue praemittitur quaestio, sicut enim ordine naturae
partes praecedunt nomen et verbum, ita et de eis prius traetandum occurit.
Dico I: Nomen est vox significativa ad placitum sine tempore cuius nuUa
pars idem significat finita et recta. Ita Aristoteles, libro primo Peri hermene–
iaset Doctoribidem. Explicatur:
Dicitur 'vox significativa' ut exc1udantur voces non significativae ut 'plictri'.
Dicitur 'ad placitum' ut exc1udantur voces significativae naturales, ut ri–
sus, fletus.
Dicitur 'sine tempore' ut exc1udatur verbum, cuius proprium est signifi–
care 'cum tempore'.
Pro cuius inteUigentia advertendum est, quod aliud est significare tem–
pus, aliud connotare tempus, et aliud consignificare tempus seu significare
cum tempore.