dadu iz nje same izvesti i koje um kao svoje načine
pridonosi; ne moraju to biti ni prirođene ideje ni
usađeni oblici, ali neka određenost valja da je svoj
stvena i duhu, po kojoj on postupa. Racionalizam
prevršuje, kad otud crpe smionost, da spoznajni pro
ces odmakne od iskustva, i da autogeno formiranje
u iskustvu izvrne u pretansiozno gospodovanje nad
njim. Da ne bude preuzetnosti, racionalizam se ne bi
upuštao u dijalektičke operacije, gdje se misao sama
iz sebe razvija, pri čemu je ponajviše odlučna »vis
nominis«, ili se »antiparastatički« (po Bovillu) pre
bacuje k oprečnomu pojmu i od njega opet natrag k
onoj misli, koju želi odrediti, i ne videći, da bez uto-
ka u iskustvu, sve to makar kako suptilno izvođenje
ostaje pusto, neplodno određenje. Tražeći dakle »isti
nu o sebi« racionalizam onda ne bi zastranio u stva
ranje »istine iz sebe« niti bi u formalnim svojim od
ređenjima puštao s vida priključak na iskustveni
sadržaj.
Što se tiče vrsnoće spoznajne funkcije — izuzevši
individualni subjektivizam, koji je i onako već na
granici skeptičkoga odricanja — općenito se traži, da
se spoznavanje drži povrh nepostojanosti i promjen
ljivosti osjetnih slika. U tom zahtjevu samom još ne
leži racionalistička nota, a ne može se takovom držati
ni priznanje, da spoznajni čin traženi efekat duguje
umnim dispozicijama. S obzirom na to može se reći,
da je svakomu makar kako određenomu spoznajnomu
radu kao ugled postavljen izvjestan »maximum per-
fectionis« (idealna spoznaja ili »istina o sebi«). Ge
nerički subjektivizam sada ograničuje spoznavanje na
ljudski način i odriče se zahtjeva, da objekt dohvati
po njegovim određenjima (spoznajni idealizam), ali
u svojim određenjima o njemu i on traži mogućnost
nadindividualnih i nadvremenskih odluka, kojih bi
vrijednost imala biti nepokolebiva dotle, dok je ljud
