antipsihologijskim stavom pomakao estetsku radnju
iz neposredna doživljavanja pod leću čisto »umstve-
noga« razbiranja; tako se dogodilo, da je onda postav
ljanje estetskih principa izišlo u krute forme, za koje
se čini, da su estetskomu doživljavanju više propisane
nego iz njega izvedene. To je i razlog, zašto se Mar
ković i kasnije uklanjao modernoj psihologijskoj es
tetici, premda je naučno u njoj bio orijentiran: a jed
nako se tuđio i umjetničkim teorijama izvan kruga
Herbartove škole, te ih se jedva dotiče, i to samo
pripadom. U etici je tako isto nastavljao tradicional
nu nauku Herbartove škole, ali je više učešća poka
zivao za pozitivističke i sociologijske struje izvan nje,
nastojeći formalistički nacrt njezin ispuniti ličnim po
gledima i uvjerenjima. U predavanjima o estetici kao
i u raspravama o pojedinim predmetima iz nje gotovo
je uvije*k učenjačka misao potisnula, jače zatajila
umjetnika, ali u raspravljanjima o etičkim problemi
ma znao je, i preko granica racionalnoga mjerenja s
pomoću oblika voljnih odnošaja, naći oduška nepo
sredni etički osjećaj, ostavljajući dubok dojam ozbilj
ne, dubokim etičkim smislom prožete ličnosti.
Ishodište je filozofiji p s i h o l o g i j a , t.j. ljud
ski doživljaji. Njezin nedogledni, potpuno nikad ne
dostižni cilj promišljen je sustav m i s l i i u njemu
onda sređenih čuvstava i težnja. Misao, objašnjena,
pročišćena, utvrđena i sređena centralna je funkcija
njezina, na koju se imadu svesti sva očitovanja života.
Sokrat je postao t i p i č n i m f i l o z o f o m upravo
po tom, što je tražio, da se u kaosu slučajnih predod
žbi, neprovjerenih mnijenja i nazora, časovitih pobu
da i nedomišljenih odluka nađe jasna orijentacija-
Filozofijski je duh nikad nesmireni tražilac (investi-
gator) određenih pogleda i direktiva. To je svim su
stavima zajednička crta, po kojoj se nastojanje nji
hovo kao »rationum discursu acquisita notitia« uz
