rotunditatem montes efficiunt, cum tot convallibus sint, et inter se inæquales, et
anfractuosi. Et ad planities iam dictas, et alias innumeras, vix fere sunt sensibiles dicendi. Ad
hoc enim, sensibilitatis asylum, et Clavius, et eius magistri Astronomi, solent confugere, cus
eis, montes, valles, scopulique obiiciuntur. Aiunt enim, terræ rotunditatem non impediunt,
quia non sunt, sensibilis momenti. Quæ fuga ut eis concedatur, certe in planiciebus non est
concedenda. Nam sunt maxima terrenæ superficiei pars, quæ rotunditatem eius impedit. Qua
enim ratione, eadem terra subiecta, eodem loco, eodemque tempore, duo contraria in se
recipiat, planum, et convexum? Imo in maris in Oceani, in aliarum aquam fundis, et
convexum recipiat et concavum? Aquarum autem fundi plusquam dimidia superficiei
terræ sunt pars. Et planicierum prior numerus, tum graduum, tum Miliorum, a
Septentrionibus versus æquatorem, quarta fere est pars. Cui si Nili latitudo addatur, plusquam
duas totiuts a Polo ad Polum latitudinis tertias partes conpræhendit, sicuti et pervana, fere
tertiam aliam complectitur. At Africana Nigiris longitudo, graduum est LV Asiana vero cum
parte Europeæ plusquam gradus CXL continet. Itaque non possunt dici insensibiles respectu
globi totius. Neque etiam eo possunt confugere si dicant, fidem non esse habendam, aut
Marco Polo, aut Hispanis, aut Polonis, aut Paulo Iovio, aut aliis qui earum planitierum
memoriam scriptis reliquerunt, quod vel sponte, vel errore sint mentiti. Nam etiam si detur,
quod non datur, hos falsos esse mentiunculis, natura ipsa non mentitur. Si enim tantæ
regiones planissimæ non essent, sed in medio ad rotunditatem, ac tumorem surgerent,
Boristhenes, Tanais, Volga, Nilus, Nigir, Danubius tanta terrarum spacia non decurrerent, aut
in ascensum, inde in descensum currerent. Non enim flumina ulla prius ascendunt, postea
descendunt. Sed totus eorum cursus, ex axiomate, tum Aristotelico, tum Claviano, descensus
est ad decliviora. Et igitur flumina hæc per plana decurrunt, inclinata tamen tantum
versus maria, ut in ea ferri possint. Neutra ergo, terra et aqua, cum non sint rotundæ, quibus
machinis Astronomi, et Geographi, ex utraque globum unum confecerunt? Eumque ita
rotundum, ut unam eandemque habeant superficiem convexam, uti autumant. Qui enim
una eademque esse potest convexa superficies, vallis imæ, cum montis aut pendice, aut
cacumine? Aut huius cum planicie supposita? Aut cum maris plano? Certe multi sunt inter
Alpes lacus, inter montes alios altissimos, quo sensu, quave ratione, Geographi, aut
Astronomi depræhenderunt, lacuum superficiem eandem esse cum imminentis cacumine
montis. Cum hic ad cœlum attollatur, illa in imo resideat? Sane Chimeræ sunt hæc et non
mathematice demonstrationes. Neque illorum ratio ea, qua asserunt, quia singulæ et terræ, et
aquæ partes centrum expetant, utramque in unum globum conglobant. Utramque enim in loco
a natura deputato, uti est Aristoteli demonstratum, quiescere est necesse. Et earum partes
etiamsi ad centrum vergant omnes, id in suo quæque loco, sine ullo motu faciunt, nec ab eo
discedunt, neque descendunt. Neque se se de loco trudunt, neque in declive fluunt, nisi pars
inferior vi e suo loco abstrahatur.
Exemplo a Clavio, alia in causa proposito id fit manifestum. Nam si unum tantum est
centrum A. terræ aut vel aquæ partes in plano constitutæ. B. C. D. E. F. G. H. I. omnesque ad
ipsum vergant, et inclinationem habeant, neque a suis abibunt locis. Et si summota pars
