facta docuerunt. Inter hos, duo quasi ridiculi Philosophi, Leucippus, et Epicurus, mundum
omnino animo carere asseruerunt, eumque veluti cadaver effecerunt. Inter hos media via
ingressus Aristoteles, mundum qui ei perfectissimus rerum omnium est visus, monstrum fecit,
dimidia parte animatum, dimidia inanimem. At prior illa sententia sapientissimorum
præstantior hisce duobus tanto est, quanto animatum præstantius est inanimi, et animal
perfectum, præstantius est vel monstro, vel cadavere.
Theologi vero nostri, et veteres, et recentes, hanc in re trifariam sunt divisi. Nam alii,
Aristotelicum monstrum præferentes, dixerunt, cœlum et astra esse animata. Ut inter veteres,
Origenes, Hieronymus, Augustinus. Inter recentiores, Aureolus, Scotus, Divus Thomas,
Caietanus. Alii vero e contra, id ipsum negaverunt, Damascenus, Lactantius, Basilius,
Ambrosius, Cyrillus. Alii vero in ea re incerti ac dubii fuerunt. Et quod prius dixerant
revocarunt. Quod Augustino, et Hieronymo, et Divi Thomæ videtur evenisse. Divo quidem
Augustino, quia cum duobus locis scripsisset Mundum esse animatum, et magnum quoddam
animal revocavit id, non equidem ut falsum: sed quia id nec esse, nec non esse, non haberet
compertum, temere a se scriptum fuisse affirmavit. Divus vero Hieronymus, cum prius
scripsisset, solem vocari Spiritum. Lucentemque globum lunæ, titaniaque astra et cætera quia
essent animata, attamen alibi, Origenem confutat, qui dixerit Solem et Lunam, et astra
cetera esse animata. Aut non hoc quidem, sed quod addiderit, propter astra sicut propter
homines, Christum esse passum. Et quod Angeli, animandis astris essent addicti. Quod sane
merito est reprehensum. Nobis enim est demonstratum. Angelos, non animos, sed mentes
seu intellectus esse. Et hoc nomine, eos cum reliquis choris sæpe noas nominat Dionysius.
Sed mentes sui natura, nulli addicuntur corpori. Neque ergo cœlis, neque astris sunt addicti. Et
si addicti essent non ideo sunt astra, et cœli colendi et adorandi, etiamsi ab Angelis moveretur.
Quod quidam scholastici intulerunt. Sed hic nimius est Aristotelismus. Quoniam putarunt,
Aristotelem docere, cœlorum motrices illas, quas ipse principia vocat, et substantias, Mentes
esse, quod de prima sola ille dixit, hi de omnibus etiam astris arripuere, et angelos
nuncupavere. Ex qua, Aristotelica aut ignoratione, aut ambiguitate, illi quasi nectar inde
suxissent, Aristotelis cæco amore, et quæstiones satis multas, sed fatuas omnes, nexuerunt ita,
ut inextricabiles, nodo Gordiano magis, sint effectæ. Extra rem quoque sunt, aliæ illæ ipsorum
quæstiones. An cœlorum, et syderum animæ sint beatæ, an non beatæ. An peccarunt, an non
peccarunt. A pœnas sint daturæ, an contra. Confundunt enim Angelos, cum animabus. Inter
quæ magna est naturæ differentia. Neque eadem esse potest quæstio utrorumque. Nam si
Angelorum pars peccavit, nemo veterum, vel Theologus, vel Philosophus, cœlestes animas,
peccasse affirmavit. Neque id ullibi, sacra pagina, aut negat, aut affirmat. Sed istorum
quæstionantium maior pars, Aristotelis, uti dicebamus, nimium amatrix, et sine quo, non sibi
videntur philosophari potuisse, Fidem catholicam, cum impia illius commiscent philosophia,
susque deque terram cum cœlo, ubique versant. Et quod alias ex aliis nectentes ambages, et
nugas, inferunt. Si Angelus est anima cœli. Ergo motus circularis erit, non solum cœlo, sed
etiam Angelo circularis. Satis fatua sequella, ex Aristotelis tamen supinate derivata. Oportuit
enim prius, constituisse, Angelum esse animam. Cœlum esse sphericum, cœlum in circuitum
moveri. Quæ omnia sunt controversa. Sed hosce supinos philosophos
ommittamus. Sacra quidem Biblia (ni memoria fallat) nullo loco, vel negant, vel affirmant,
cœlum, stella sue, aut mundum, animata, vel inanima esse. Atque ideo sine piaculo, aut
impietatis periculo, potuere Theologi, hac in re, in diversas ire sententias. Nobis quoque
liceat, quæ ad maiorem Dei gloriam, magis faciant; Fidei catholicæ non repugnent, animarum
saluti non officiant, contemplari. Itaque dicamus, non solum astra, et sphæras (si modo
sphæræ ullæ in cœlo sunt) et cœlum totum esse animatum, non Angelis, qui Mentes sunt, sed
animis. An ne monstrum cum Peripato mundum faciamus, cum Aristotele met ipso, saniore
doctrina, cum Platone, senioribus cunctis, et Græcis, et Ægyptiis, et Chaldæis, mundum totum
anima esse præditum affirmamus. Unde sequitur, non solum cœlos, partesque eorum, sed
