potuisse arguetur? Si et scivit, et potuit, et non noluit infinitipotens, infinitam edere actionem,
in luminis effusione, per eam actionem, infinitum effectum prodire fuit necessum. Luminis
nimirum, a divina luce effusi in infinitum. Ab infinita ergo luce, ac summe perfecta, finitum
tantum lumen, non fuit expectandum. Sed utrumque et infinitum, et finitum. Hoc enim illius
est pars. Infinita ergo Dei lux, infinitipotens, tota sese effudit in actum, atque infinitum
produxit lumen. In quo lumine inaccessibili habitaret ipsa in se ipsa, et reliqua habitarent entia
omnia, potius quarti vel in tenebris, vel in umbra.
Atque ita verum sit, id quod rnysticus scripsit Aristoteles in his:
“Princeps essentia, lux est infinita. Ab illaque illustratur, orbis coelesti superior.” Et ab
hoc cœlestis. Sed addubitent aliqui. Deus lux quidem dicitur, sed non proprie: ipfe enim
incorporeus est, et substantia, sive essentia, sive etiam cum Dionysio omnem superat, et
essentiam, et substantiam. Lux autem corporis est accidens, et in corpore hæret. Dictus est
igitur Deus lux, non ut habeat illam tamquam sibi inhærentem: sed essentialiter secundum
quandam perfectionem modo divino. Dicimus nos est contra, luces alias, esse luces, quia sint
luci Dei similes. Effectus enim, ex toties demonstratis, similes causis dicuntur, et non
viceversa, causæ similes effectibus. Deus igitur, revera est lux, sed non nostro, non
creaturarum modo, sed suo, sed ineffabili Deitatis suæ, atque nobis incogitabili. Repetent: lux
est accidens. Deus est substantia. Hic iam est Aristotelismus, sine quo, philosophi esse
non audent. Nos melius cum Dionysio, Deus est υπερούσιος superessentialis. Omnem
excellit substantiam. Ergo vana est hæc, istorum in Deo distinctio, substantiæ atque
accidentis. Neque ergo lux in Deo, accidens est, neque in eo, uti in subiecto iacet lux. Sed
lumen quod a Dei luce, in spacium dicimus esse fusum, alio Aristotelismo; ita dividunt. Vel
spirituale fuit, vel corporale. Si spirituale: per omnia potuit sine ullo impedimento permeare,
atque omnia illuminare. Id nos totum concedimus. At corporale necesse est fuisse, quia per
spacium est fusum, quod trina dimensione, totum est corpus. At nos dicimus. Origine quidem
spirituale fuit hoc lumen, et incorporeum penitus. Sed postquam a fonte suo digressum,
per spacii partes atque dimensiones fundi cœpit, corporale evasit: trine scilicet dimensum.
Atque ita, et incorporeum, et corporeum simul. Illud tum origine, tum per omnia penetratione.
Hoc vero extensione, et in infinitum protensione. Et quod in Panaugia est demonstratum.
Lumen corpus est incorporeum, et incorporum corpus. Per universum, modo addimus,
spacium fusum. Necesse enim est, vel per universum spacium a principio fuisse fusum, voi
per spacii partem aliquam. Si dicamus per partem: tunc necesse est ipsum, vel infinitæ summi
boni actioni restitisse, vel sibi ad fusionem non suffecisse: vel impedimento, et fine aliquo in
spacio interposito, ulterius non potuisse progredi. Restitisse, nec pietas, (quis enim Dei
resistat voluntati) nec ratio philosophica admittet ulla. Quo enim modo lumen, quod
resistentiam nullam habeat sui natura, ulli rei, ne dum Deo, resistere queat? Neque sibi lumen
ad fusionem, non suffecisse est dicendum. A luce enim fonteque infinito profluebat. Neque in
spacio, vel obice, vel sine opposito, in infinitum fuisse fusum est dicendum. Neque igitur a
Conditoris bonitate, neque sui resistentia, neque sui insufficientia, neque alterius obsistentia,
lumen primævum in infinitum fundi non potuisse, aut dici, aut cogitari potest. At
equidem spacio eguit per quod funderetur in infinitum. Neque enim lux infinita, lumen
infinitum, potuit non emittere. Non equidem coacte, sed sponte sua. Est enim etiam bonitas
infinita; Bonitas autem, hæc sua munera, in bonis non coarctat. Lux igitur infinita, bonitate
sua infinita lumen infinitum, non potuit, non emittere. Sicuti neque lumen infinitum, potuit a
luce infinita non prodire. Et a luce emissum, non potuit, per spacium non fundi. Nihil
enim luminis, alibi residere potuit, quam in spacio. Neque spacium hic, aut ibi, et non ubique
recepit. Nullus enim obex si obstitit. Quia nullus in spacio adhuc vacuo, obex erat. Vel frustra
eædem redibunt quæstiones impotentiæ, invidiæ, quæ iam sunt a nobis profligatæ.
Sed et alia methodo si possimus, id ipsum confirmemus. Dicamusque, spacium
universum, quod intra, quodque extra mundum vecerem in immensum extenditur, bonitati
