POVIJEST
367
kao nešto nije suprotnost nečem, nego ničem (nihil). Kad
pitamo za nešto kao nešto, za biće kao biće, pitamo za ono
što je, poput ništa, d r u g a č i j e od svih bića i nadilazi ih,
pitamo za bitak bića, tj. za ono u biću što ga čini bićem,
a ne nebićem.
Iz analize odnosa kao pravog
odnosa proizlazi da je on od
nos č o v j e k a kao bića spram
drugih bića i bitka. No, o
k a o odnosu moguće je samo
l j u d s k o m odnosu. O d n o s
t r o g a : čovjeka, bitka i dru-
c j e l i n e odnosa odnosi
č o v j e k s p r a m b i t k a
ČOVJEK KAO BIĆE JEST
PO ODNOSU, A NE ODNOS
PO ČOVJEKU KAO BIĆU
c j e l o v i t o m odnosu
uvjetno govoriti kao o
j e s v a g d a o d n o s
gih bića. Tek na temelju
se — u strogom smislu —
i b i ć a . čovjek kao p o s e b n o biće konstituira se o d n o
som.
RAZLIKA BITKA I BIĆA To znači: čovjek j e s t po odnosu.
I BIT ČOVJEKA
Čovjek je čovjek ukoliko se o d n o s i .
B i t č o v j e k a j e s t o d n o s . No,
bit čovjeka nije ništa s a m o ili t e k l j u d s k o ; u njoj
je uključeno dvoje: odnos spram b i t k a i odnos spram
b i ć a , kao i ono treće i odlučno: ono što omogućuje kao
s am o d n o s ovaj dvojaki odnos. U odnosu čovjeka spram
bitka i bića sve ovisi o o d n o s u samom između bitka i
bića. Bit čovjeka kao odnos jest bivstvovanje r a z l i k e
bitka i bića.
U odnosu k a o odnosu sadržano je troje: bit čovjeka,
bitak i bića (ljudska i ne-ljudska). U tome je punina pravog
odnosa za razliku od praznine formalizirane relacije relata.
bom. Kako na svijet ne dolazi ni s ogledalom niti kao filozof
Fichteove škole: Ja sam ja, — čovjek se prvo ogleda u drugom
čovjeku. Čovjek Petar, tek kad sebe dovede u odnos prema čo
vjeku Pavlu, kao svom bližnjem, dovodi i sebe u odnos prema
sebi kao Čovjeku. Ali mu na taj način sam Pavao s mesom i kosti
ma, u svom pavlovskom tijelu, važi kao oblik u kome se ispoljava
rod čovjek«, »Kapital«, I, Zgb., 1947, str. 13, primj. 18).
