Page 7 - Antonius Xderich: Summulae sive logica parva

Hrkat, S., Sununulae sive logica parva

...

Prilozi

57-58

(2003), str. 303-386

309

dae et tertia tertiae mentis operationi, et quidem: in prima agitur de termi–

nis ac aliis pertinentibus ad ipsam; in secunda agitur de enuntiatione seu

propositione, et in tertia de discursu syllogistico seu argumentatione, eius

figuris, modis ac fallaciis etc.

Sic igitur

PrOlllSio ad primam disp"tationem

Unumquodque novissime censemus, inquit Philosophus, cum prirnas

causas et prima principia usque ad elementa noverimus propria vero co–

gnoscimus, adelit Scotus, quatenus terminos cognoscimus, ea siquidem per–

fectissima est notitia, quae habetur ex terminis perfectis cognitis; unde patet

quam necessaria sit terminorum cuiuscumque facuItatis perfecta notitia; di–

camus ergo cum eodem Doctore Subtili: Domine Deus, qui es terminus sine

termino, da nobis, ut de termino recte loquamur.

Disputatio I: De terminis eorumque divisionibus et affectionibus

Quaeslio

I:

De lermino ul sic

Adverte primo, terminum in generale acceptione, significationes sui va–

rias habere. Aliquandoterminus significat finem rei, ut dum dicitur terminus

vitae seu mors; aliquando enim solum pro fine sed et initio pro quo partes

extremae Paculi, Savi, Travii etc dicuntur termine paculiari. Hic autem ter–

minum sumimus pro extrema propositionis; pro cuius notitia meliori.

Adverte secundo, quod propositio non sit aliud quam

orati~

enuntiatio–

nis unum de alio, ut in hac propositione: hoc est animal rationale. In quali–

bet autem propositione tria considerare possum, nempe: subiectum, praedi–

catum et copulam. Subiectum est id quod subiicitur alteri seu de aliquo aliud

dicitur, affirmatur vel negatur. Praedicatum est illud, quod de subiecto dici–

tur. Copula vero est unio seu nexus praedicati cum subiecto, ut in hac pro–

positione: Petrus est homo. Petrus est subiectum; nam Petrus subiicitur

praedicato, scilicet homini; et homo dicitur praedicatum, quia de Petro dici–

tur homo, seu enuntiatur. Si tam Petrus quam homo dicuntur termini propo–

sitionis, verbum

eSI

est copula seu unio horum terminorum, scilicet praedi-

cati cum subiecto etc.

Dico: Terminus est extremum propositionis, est in re communis, et fun–

datur in definitione Aristotelesubi definiens ipsum dicit: Terminus est ille in

quem resolvitur propositio, tamquam subiectum et praedicatum, et hic et de

quo id, de opposito vel separato, esse vel non esse judicatur; in qua defini–

tione Aristoteles resoIvitur propositionis destructionem, sed si propositio