Metode
Peripatetičkih rasprava
XXXIX
sveopćoj filozofiji
nalazi se »Panaugija« – ali za nju se uglavnom ne
drži da sadrži metafizičku tematiku.
U literaturi se naprotiv češće spominje da je Petrićeva »Pa-
narhija« u stvari
prva filozofija
i da je stoga začudan njezin polo-
žaj na
drugom
mjestu u
Novoj sveopćoj filozofiji
. No tekst u spisu
Emendationes
koji sam Petrić imenuje
prvom filozofijom
ne poziva
se na »Panarhiju« u
Novoj sveopćoj filozofiji
. Na temelju toga može
se pretpostaviti da ili Petrić »Panarhiju« nije držao svojom
prvom
filozofijom
ili da je, kao jednu od mogućih, tu
prvu filozofiju
, nakon
cenzure, htio zamijeniti
nekom
drugom
prvom filozofijom
.
U prvom poglavlju te prve knjige
prve filozofije
»O principi-
ma«, koje nema nikakva posebnog naslova, ne izlaže Petrić po-
četak »Panarhije«, nego ono što i u
Novoj sveopćoj filozofiji
stoji
na početku – početak »Panaugije«. Po tome nije baš preuzetno
zaključiti da sam Petrić (barem) prvi dio »Panaugije« deklarira
kao
prvu filozofiju
.
33
Petrić na početku spisa
Emendationes,
spisa
koji je pisao u obranu
Nove sveopće filozofije
, ponavlja teze s počet-
ka »Panaugije« i deklarira ih kao
osnove prve
filozofije
; doduše, ne
tvrdi da je on prvu filozofiju na tom mjestu cjelovito izložio, ali
kaže da će je cijelu izložiti, ako će mu život za to biti dovoljan.
34
Cjelovita
prva filozofija
do tada, po Petriću,
uopće
ne postoji. Kao
fragmente
prve filozofije
navodi Petrić malobrojne
logije kaldejske
filozofije
, malobrojne
egipatske knjižice
(misli na Hermesa Trisme-
gista),
kabalu
, Okela Lukanusa, Timeja Lokranina i Arhitu Taren-
tinca. Ti autori
nisu
navedeni na početku »Panaugije«, ali su obil-
no citirani u 2. i 3. knjizi II. sveska
Peripatetičkih rasprava
i u 1., 2.
i 5. knjizi III. sveska
Peripatetičkih rasprava
. O Aristotelu na tom
33
Činjenica da Petrić u
Emendationes
u poglavlju u kojem je riječ o
prvoj filozofiji ili metafizici tumači svoju Panaugiju« potvrđuje moje tuma-
čenje (za koje tada nisam imala ovaj dokaz) u disertaciji (M. Girardi-Kar-
šulin,
Filozofska misao Frane Petrića
, Zagreb, 1988, str. 6. i 226) kad Petrićevu
»Panaugiju« nazivam: »Aristotelovska metafizika svjetla« i tvrdim da je
»Panaugija«
prva filozofija
, tj. učenje o prvom uzroku, napisana aristotelov-
skom metodom (…).
34
Francesco Patrizi da Cherso,
Nova de universis philosophia, Materiali
per un’ Edizione emendata
, a cura di Anna Laura Puliafito Bleuel, Olschki,
Città di Castello, 1993, str. 7.
