Page 3 - Antonius Xderich: Metaphysica

Hrkać,

S., Metaphysica p. Antonii Xderich, Prilozi

53-54

(2001). str. 231-285

In nomine Domini incipiunt

DISPUTATIONES IN PHYSICAM TRANSNATURALEM,

. METAPHYSICAM

233

Disciplinarum humanarum divinarumque aggredimur apicem nempe

'metaphysicam' quae de rebus abstractis et a sensibus remotissimis agit, ac

sic inter eaeteras philosophiae partes primatum tenet, quia seientiarum om–

nium naturalium perfeetissima radix et regina est, et tronum suum (ut tra–

dunt) posuit in nubibus coeli, ubi rerum omnium naturalium prima principia

tradit, scientiarum omnium archana docet, ipsius divinitatis proemium con–

tendit, et, quantum humanae imbecillitates a!tingere volent, comprehendit.

Quapropter Plato eam scientiam divinam vocitabat, alii beatitudinem, ex

quibus eius dignitas, utilitas ac jueunditas ostenditur, quod antiqui veri sapi–

entiae amatores, eam omnibus divitiis, delitiis ac voluptatibus perstruendam

censuerint. Appellatur autem 'metaphysica', quasi metas philosophieas trans–

grediens. Metaphysica est nomen Graecum, compositum ex

li

'meta', quod

idem est ac latine 'trans' vel 'supra', et ex li 'physiea', quod idem est ac latine

'naturalis', Vnde metaphysica idem est, juxta etimologiam nominis, ac 'trans–

naturalis' seu 'supernaturalis' scientia seu faeultas metas physieae facuitatis

transgrediens. Hane metaphysieam divisit Aristoteles in duodecim libros, in

quibus omnia, quae ad metaphysieam spectant, et proposuit et exeogitavit, de

quibus omnibus in praesenti disputatione disputare non licet, ampla et valde

esset omnium, quae ille disputavit metaphysiea; at nobis igitur supersunt

pauea exponenda quia cum ubique quaestiones metaphysieae toto scilicet

philosophiei operis deeursu occurrerint, potiares materiae metaphysieae hine

inde manent diseussae, antequam ad proprium loeum accesserint. Unde so–

lum ea, quae alibi disputata non fuerunt, hic pro totius operis clausula diseu–

tiemus. Quare sit

Disputatio proemialis: De obiecto metaphysicae ut sic

Quaestio I: Quodnam sit obiectum adaequatum metaphysicae?

Cum scientiarum seu habituum naturae ex obiectis tanquam ex extrinse–

cis principiis specificativis faeile inquirantur, seientiam metaphysieam inves–

tigaturi ab obiecto eius exordimur, inquirentes quodnam illud sit, qualis eius

extensio et latitudo; suppositis autem his, quae de natura obiecti materialis